Odsetki stanowią formę odszkodowania należną wierzycielowi w przypadku nie spełnienia przez dłużnika zobowiązania w terminie (odsetki ustawowe za opóźnienie), bądź też stanowią formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzych pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych (odsetki ustawowe). W momencie powstania odsetek uzyskują one byt samoistny i mogą być dochodzone niezależnie od dochodzenia świadczenia głównego.
Na gruncie prawa polskiego możemy wyróżnić następujące rodzaje odsetek:
– odsetki ustawowe (kapitałowe),
– odsetki ustawowe za opóźnienie,
– odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Odsetki ustawowe (kapitałowe)
Odsetki kapitałowe należą się w wysokości ustawowej w przypadku gdy strony w umowie nie zastrzegły innej wysokości. Nie ma tutaj znaczenia opóźnienie się dłużnika w spełnieniu świadczenia, prawo ich naliczania wynika z korzystania przez dłużnika z cudzego kapitału. Obecnie wysokość odsetek ustawowych wynosi 8 % w stosunku rocznym.
Strony w umowie mogą jednak zastrzec inną wysokość odsetek ustawowych, ale swoboda stron w tym zakresie jest ograniczana ustawowo poprzez wskazanie maksymalnej wysokości odsetek, jakie można zastrzec w umowie. Odsetki maksymalne nie mogą być wyższe niż dwukrotność odsetek ustawowych.
Odsetki ustawowe za opóźnienie
Odsetki za opóźnienie przybierają formę odszkodowania za nieterminową zapłatę należności przez dłużnika i naliczane są za każdy dzień opóźnienia. Zgodnie z tym przepisem, wierzyciel może naliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie nawet w przypadku, gdy nie poniósł żadnej szkody w wyniku wystąpienia opóźnienia, a samo opóźnienie dłużnika było spowodowane okolicznościami, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Obecnie odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 10% w stosunku rocznym.
Wymagalność roszczenia o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie następuje już w dniu opóźnienia i należą się w wysokości ustawowej, chyba że strony zastrzegły w umowie inną stopę odsetek za opóźnienie.
Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych
Powyższe odsetki zostały uregulowane w ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Ten rodzaj odsetek jest stosowany tylko i wyłącznie do wierzytelności wynikających z umowy której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usług, jeżeli strony zawierają umowę w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową.
Są to odsetki wyższe niż odsetki ustawowe za opóźnienie, a wybór rodzaju dochodzonych odsetek zależy wyłącznie od wierzyciela, nie ma on obowiązku stosowania odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych z urzędu. Od dnia 1 lipca 2022 r. wysokość tych odsetek wynosi 14% w stosunku rocznych (gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym), 16% w stosunku rocznym wobec pozostałych dłużników.
Dodatkowym uprawnieniem wierzyciela nadanym niniejszą ustawą jest możliwość naliczania zryczałtowanej rekompensaty w wysokości 40, 70 lub 100 euro ( w zależności od wartości dochodzonej kwoty) na koszty odzyskania należności w razie opóźnienia w zapłacie.
